قلعه حیواناتِ جورج اُورْوِل
قلعه‌ی حیوانات از جمله کتاب‌هایی بود که مدت‌ها پیش از زبان دوستان کتاب‌خوان و جسته و گریخته از اطراف می‌شنیدم که کتاب خوبی است. هرچند برنامه‌ای برای خواندن و خریدن آن نداشتم، از یک خانم کتاب‌فروش دوره‌گرد که به دفترم آمده بود؛ آن را خریدم. گفتم شاید روزی بخواهم بخوانم‌ش. نوروز ۱۴۰۰ و تعطیلاتِ همیشه حوصله‌سربرِ آن باعث شد کمتر از ۲۴ ساعت آن را بخوانم. از آن‌جا که مانیفست‌م در کتاب‌خوانی مقداری تغییر کرده، بنا دارم به عنوان اولین کتاب چند پاراگراف از چیزی که یاد گرفتم از کتاب، بنویسم. هرچند نوشته‌ها خواننده را از خواندن کتاب مستغنی نمی‌کند.
زیرِ بارِ ظلم
حیوانات یک مزرعه که تحت مدیریتِ مزرعه‌داری افسرده، تنبل، نا امید و بی‌خیال هستند، خسته از ظلم و زوری هستند که به آن‌ها می‌شود. در نهایت طی یک شورش، مزرعه‌دار را بیرون می‌کنند و خودشان مدیریت مزرعه و خودشان را برعهده می‌گیرند: باهوش‌ترها{به اصطلاح نویسنده} که خوک‌ها باشند، می‌شوند رئیس و کارها را سامان می‌دهند. در نهایت به دلیل نگاهِ سرمایه‌داری{باهوش‌ها یا خوک‌ها} به طبقه‌ی کارگری{سایر حیوانات} این شورش یا انقلاب شکست می‌خورد و داستان توصیف شورش و پس از آن و دوران شکست است.
نکته در اینجا این است که برون‌رفت از زیرِ بارِ ظلم، با شورش صورت می‌گیرد. خشمِ عمومی و خستگیِ گسترده باعث آن می‌شود. حتی این شورش رهبر هم ندارد و توسط هیچ کتاب و مکتبی پشتیبانی نمی‌شود. و به نظر من هم، برون‌رفت از زیر بار ظلم، کتاب نمی‌خواهد! شاید بتوان مثال آن را در آزادسازی بنی‌اسرائیل از زیر بار ظلم فرعونیان توسط حضرت موسی(علیه‌السلام) هم دید: در زمان آزادسازی و فرار از مصر، تورات به ایشان داده نشده بود و صرفا بنی‌اسرائیل از مصر فرار کردند و از نیل عبور کردند و از دست فرعون نجات یافتند.
پس از نجات از زیر بار ظلم مزرعه‌دار بود که حیوانات هفت اصل ِحیوانی را بر روی دیواری نوشتند و آن را سرلوحه‌ی خود قراردادند…
کتاب، اساسِ تمدن‌سازی
خوک‌ها قبل از شورش کتاب‌هایی را خوانده بودند. چیزهایی یاد گرفته بودند و پس از شورش و فرار مزرعه‌دار، چه در دفاع از مزرعه در مقابل بازگشت مزرعه‌دار و چه در مورد بهبود کاشت و داشت و برداشت محصول و تقسیم کارها، از کتاب استفاده کردند. در این بین هم حیواناتی بودند که ضعیف‌تر بودند و از زیرکار در می‌رفتند. در بین همین خوک‌ها هم در اجرای خوانده‌ها اختلاف بود و در نهایت، خوک‌ها با کمک گرگ‌هایِ غریبه و با بیرون کردنِ توطئه‌گونه خوک‌هایی که همواره در پی اجرای هفت اصل ِحیوانی بودند؛ حکومت بر مزرعه را برعهده گرفتند. تحریف ِاصول، برتری‌طلبی ظاهری، ایجاد تفاوت در سبک زندگی، ایجاد فاصله‌ی فیزیکی و عملیاتی با حیوانات از جمله کارهایی بود که خوک‌ها در ادامه‌ی حاکمیت بر حیوانات کردند.
نکته‌ی مهم در اینجا به نظرم این بود که کتاب، اساسِ کار بود. در ساختن‌ها و بهبودها و طراحی سیستم. با این‌که نویسنده خوک‌ها را باهوش‌ترها می‌داند، ولی آن باهوش‌ترها را نیز در طراحی سیستم و مدیریت و اجرا و حتی اصول، بی‌نیاز از کتاب نمی‌بیند. هرچند بیش‌تر اصول عقلی و ذهنی و با هوشِ جمعی استخراج شده بودند، اما نقش پررنگ کتاب در پس از انقلاب بسیار قابل توجه بود.
مثال‌ش به نظرم در داستان بنی‌اسرائیل، همان دعوت پروردگار از موسی(علیه‌السلام) به کوه سینا پس از رد شدن از نیل بود. پس از برون‌رفت از زیر بارِ ظلم، تورات است که قرار است در تمدن‌سازی نقش اصلی را داشته باشد. بنابراین حضرت برای دریافت کتاب به کوه می‌رود و بنی‌اسرائیل منتظرِ کتاب نمی‌مانند و راهِ میان‌بری را انتخاب می‌کنند: عِجل!
حقوق و دستمزدِ برده‌داری
بیش‌تر کار کردن و کمتر بهره بردن، چیزی بود که در دوران قبل از شورش نیز حیوانات را خسته کرده بود. بعد از به حکومت رسیدن خوک‌ها+گرگ‌ها، این شیوه خیلی نرم‌تر بین حیوانات رسوخ کرد. اوضاع همان بود و فقط حاکمان از جنس انقلابیون بودند و از جنس همان حیوانات. مدام با ترساندن و یادآوری وضعیت گذشته، حیوانات توسط سخن‌وران منتسب به حاکم ترسانده می‌شدند که وضعیت الان شما بسیار بهتر است. و یادتان نمی‌آید که چه و چه؟ و از اساسی‌ترین مسئله‌ها در این وضعیت تحریف تاریخ گذشته بود. با توجه به این‌که حافظه‌ی حیوانات ضعیف بود و بعد از چند بار تکرار این سخنان، تحریف تاریخی که خودشان حضور داشتند و تحریف انقلابی که خودشان کرده بودند را ادامه دادند. سیستمی که قرار بود آزادی به ارمغان بیاورد، شده بود سیستم سرمایه‌داری که به هرحیوانی که بیش‌تر کار کند، کمی بیش‌تر مزد می‌دهد. و همچنان اصول در طول زمان تحریف می‌شوند و تغییر می‌کنند…
خوک‌ها و آدم‌ها
کافی‌ست نگاهی به اطراف‌مان، حکومت‌های سرمایه‌داری، طبقات کارگری، انقلاب‌ها و شورش‌ها و سیستم‌ها بیندازیم و همان خوک‌هایِ مزرعه‌ی مانر را در بسیاری جاها خواهیم دید که خود را باهوش‌تر می‌دانند؛ اصول را تحریف کرده و با ترساندن مردم از تاریخ تحریف شده، بقای سیستم‌ها را در جهت منافع خودشان تأمین می‌کنند. هرچند برداشت از کتاب آزاد است…